Microsoft, Yeni nesil işletim sistemi olan Windows 10 ve Windows Server 2016 ile birlikte Windows işletim sistemlerini kurmak, organizasyon içine dağıtmak ve mevcut sürümlerin üst versiyonlarına yükseltme yapmak için biz IT-Profesyonellerine birçok farklı yol sunmaya başladı. Bu değişimi kabullenmek çok zor olmadı ve operasyonlarımızı hafifletti.

IT-Profesyonelleri olarak sürekli gerçekleştirmek zorunda olduğumuz Windows güncelleştirmelerini almak ve organizasyonumuz içinde bulunan bilgisayarlara dağıtımını gerçekleştirmek, mevcut sürümlerin yükseltme operasyonlarını yapmak ve güvenlik açığına neden olan tehditlerin yamalarını yüklemek eskiye göre artık daha kolay.

Bu makale içinde aşağıda ki başlıklara odaklanacağız.

• Windows Hizmet Türleri (Servicing Branches) 
  • Semi-annual Channel (Windows Server)
  • Long Term Servicing Channel(Windows Server)
  • Windows Insider Preview Branch (Windows Client)
  • Current Branch (Windows Client)
  • Current Branch for Bussiness (Windows Client)
  • Long Term Servicing Branch (Windows Client)

• Windows as a Service bölümünde ise servis olarak değişen Windows ailesini, kurumumuz için nasıl daha iyi hizmet sunabileceğimizi inceleceğiz.

Senede iki sefer değişen Windows isimleri nelerdir?

Windows Hizmet türleri yani Servicing Branches bölümünü incelemeden önce kafaları karıştıran bir konuya değinmek istiyorum. Windows 10 ile birlikte değişim gösteren isimlendirme politikası nedir, Microsoft neden bu karmaşıklığa gitti? bu soruya cevap vermek istiyorum.

Windows 10 ile tanışmamızın üzerinden bir-kaç sene geçti ve değişimi kabullenmenin çok zor olmadığını söyledik. Fakat birçok kavram değişti ve bu kavramlar çoğu zaman kafaları karıştırdı. Yeni Windows işletim sistemleri ve bazı Microsoft uygulamaları artık sene isimleri ve ara sürümleri ile isimlendirilmiyor…

Son kullanıcı işletim sistemlerini biliyoruz.

Windows 10 işletim sistemine kadar yayınlanan son kullanıcı işletim sistemleri farklı isimlendirme politikaları ile yayınlanmıştı. Bizler bugüne kadar Windows XP, Windows 7, Windows 8, Windows 8.1 işletim sistemleri ile tanışmıştık. Son olarak Windows 10 ile isimlendirmenin artık sabitlendiğini, bundan sonra bütün son kullanıcı işletim sistemlerinin Windows 10 ile anılacağını ve zaman içinde ki değişimlerin, güncelleştirmelerin versiyon numaraları ile ayrıştırılacağını öğrendik.

Windows 10 Versiyon 1507, Windows 10 Versiyon 1511, Windows 10 Versiyon 1607 gibi isimleri kullandık. Son kullanıcı işletim sistemi aynı fakat versiyon bilgileri farklı.

Windows 10’un versiyonunu nitelendiren bu dört haneli versiyon bilgisi nedir. Microsoft kafa karıştırmaya devam ediyor düşüncesine hâkim olabilirsiniz, ama durum o şekilde değil ve bu kodların bir formülü bulunmakta ve tahmin ettiğinizden daha basit.

Formülü vermeden önce, bu değişimin bizlere katmış olduğu avantajlardan bahsetmeden önce eski işletim sistemleri hakkında birkaç soru sormak istiyorum ve sorular sonrasında bu yeni isimlendirme politikasının daha anlaşılabilir bir durum alacağını düşünüyorum.

Windows XP hangi tarihte çıkmıştı veya Windows 7? Durun hemen Google’ ye sormayın…

Biliyorsunuz ve tahmin yürütün. Her son kullanıcı işletim sistemi yayınlanmış olduğu zamanının sunucu işletim sistemi ile bire-bir uyumluluk sağlamakta ve neredeyse eş zamanlı tarihlerde yayınlanmaktadır. Windows XP son kullanıcı işletim sistemi Windows Server 2003 ile bire-bir uyumlu, Windows 7 işletim sistemi ise Windows Server 2008 ile bire-bir uyumlu.

Bu bilgi ışığında şunu söyleyebiliriz, Windows XP, 2003-2008 yılları arasında yayınlandı, Windows 7 ise 2008-2010 yılları arasında yayınlandı. Tahmin yürütmüş olduğunuz yol doğru ve cevaba yaklaşabilirsiniz.

Biraz daha soru soralım, Windows 8 işletim sistemi ve daha sonra yayınlanan Windows 8.1 işletim sisteminin yayınlanma tarihleri nelerdir? Windows 8 işletim sistemi Windows Server 2012 ile bire-bir uyumlu, Windows 8.1 ise Windows Server 2012 R2 ile bire-bir uyumlu. Evet, bu ip uçlarını kullanıp doğru cevaba ulaşabilirsiniz.

Formülü söylemediğimin farkındayım ama birkaç açıklama daha yapmak istiyorum. Microsoft her dört senede bir ana işletim sistemini ve her iki senede bir olmak üzere Release 2 olarak isimlendirdiği yeni işletim sistemlerini yayınlıyor.

Bu durumda, Windows Server 2012 yeni bir işletim sistemi ve Windows Server 2012 R2 ise Windows Server 2012’ nin üzerine geliştirilmil farklı bir yeni işletim sistemi oluyor. Release 2 olarak bildiğimiz işletim sistemleri, ana işletim sistemi üzerine iyileştirilmiş, zamanın gereksinimlerinin giderilmiş olduğu yeni işletim sistemleridir. Fark ettiniz değil mi, ihtiyacımız olan bir özellik için neredeyse iki sene bekliyorduk. Geçmişte bunun sancılarını yaşadık.

Sunucu Sanallaştırma Platformlarında Bellek Yapılandırması

Daha önce paylaşmış olduğum Sunucu Sanallaştırma Platformlarında Bellek Yapılandırması makalesi içinde bu sancıdan bahsetmiştim. Sizlerin farklı problemleri olmuştur. Özellikle üçüncü firmaların yazılımlarını kullandığınız zaman bu üçüncü firmaların ürünleri ile uyumsuzluğun bir sonraki işletim sisteminde düzeltilmesi ve bu düzeltim sürecini beklemek birçok problemleri getiriyordu.

Geçmişte yaşamış olduğumuz bu karmaşıklıkları hatırladıktan sonra şimdi bu versiyon numaralarının formülünü veriyorum.

Formül yukarıda ve üçüncü satır olan Current Branch (CB) 1507 RTM versiyonu ile formülü açıklayalım.

Windows 10’un 1507 versiyonu 2015 yılının temmuz ayında yani 7’nci ayda yayınlanmış olduğunu görebiliyorsunuz. Versiyon bilgisi yayınlanmış olduğu tarihi işaret etmektedir. İlk iki hane yani 15 yayınlanmış olduğu sene bilgisini (2015 yılını) son iki hane 07 ise sene içinde yayınlanmış olduğu ayı (07 Temmuz) işaret etmektedir.

Windows 10 1607 ve Windows 10 1703 için yayınlanma tarihlerinin farklı olduğunu görebilirsiniz. Hayır, Formül yanlış değil. Microsoft çalışanlarının çok disiplinli olduğunu gösteren bir kanıt bu. 1607 versiyonunun planlanmış olduğu tarihten iki gün sonra yayınlandığını 1703 versiyonunun ise planlanmış olduğu tarihten on-bir gün sonra yayınlandığını görebiliyorsunuz.

Bu değişim bizlere nasıl avantajlar getirdi.

Biliyorsunuz teknoloji günden-güne çok hızlı bir şekilde değişim gösteriyor ve her geçen gün yeni bir ihtiyaç ortaya çıkıyor. Eski politika, yani iki senede bir yeni işletim sistemi yayınlamak yani bugün beliren bir yeni gereksinim için iki sene gibi bir süre beklemek teknolojinin hızını sekteye uğratıyordu. Microsoft’un almış olduğu yeni karar ile Windows artık bir hizmet olarak sunulacak ve senenin Mart ve Eylül aylarında özellik güncelleştirmeleri ile beliren ihtiyaçları karşılayacaktı. Senede iki sefer yayınlanacak olan bu özellik paketleri aslında yeni bir versiyonu işaret etmektedir.

Yeni özelliklerin yayınlanması sadece Windows ile sınırlı kalmadı ve benzer özellik Office 365 içinde geliştirildi. Bu yeni model ile birlikte artık ihtiyaç duymuş olduğumuz bir özellik için uzun zaman beklemiyorduk.

Windows Client işletim sistemi ve Office 365 gibi son kullanıcılar için gelişim gösteren bu yeni model Windows Server içinde desteklendi.

Windows Hizmet Türleri (Servicing Branches)

Yukarıda ki tabloya baktığımız Windows Server için Long Term Servicing Channel ve Semi-annual Channel olmak üzere iki farklı yükseltme seçeneğini görebiliyorsunuz.

Windows 10 için ise versiyon bilgilerini paylaşmış olduğum bölüm içinde Current Branch, Current Branch for Bussiness ve Long Term Servicing Branch güncelleme seçenekleri bulunmakta.

Yeni Windows Hizmet Sürümleri arasındaki fark nedir?

Windows As a service ile birlikte bütün Windows kullanıcıları tek bir çatı altında birleştirilmekte. Kurumsal müşteri kimliğini taşımayan son kullanıcılar teknolojiyi çok yakından takip etmekte ve teknolojinin yayınlanması ile birlikte yeni özelliği çok hızlı bir şekilde kullanmaktadır. Kurumsal müşteri kimliğini taşımakta olan son kullanıcılar ise mevcut güncelleştirmelere, yeniliklere çok fazla ihtiyaç duymamaktadır ve özellikle yeni gelen yeniliklerin kurumsal mimariyi etki etmemesi, çalışanların çalışmalarını sekteye uğratmaması için yeniliklerin, güncelleştirmelerin denenmesini ve hatalarının ayıklanmasını beklemektedir.

Son olarak özel kullanıcılar bulunmaktadır. Bu kullanıcılar ayrıcalıklı kullanıcılardır ki sektörde bu kullanıcılardan çok bu türde ki cihazlarla tanışmışlığımız vardır.

Projesini gerçekleştirmiş olduğum Türkiye’nin en büyük medya şirketlerinde bu tür cihazlar ile tanışmıştım. Gazete ve dergi gibi basımları gerçekleştiren bilgisayarlar, zamanının çok gerisinde bulunan ve teknolojinin yeniliklerine çok fazla gereksinim duymayan cihazlardı. Zaten yukarıda paylaşmış olduğum resimde bu tür kullanıcılar için kullanıcıdan çok cihazları besleyen bilgisayarlar örnekler verilmektedir ki hastane cihazlarını kontrol eden bilgisayarlar, trafik akışını, kontrolü sağlayan bilgisayarlardır. Öncelikli amaçları yeniliklerden çok hizmet devamlılığı esastır.

Lakin, özel durumlarda yok değil. Mesela Windows 10 Enterprise sürümü ile tanıştığımız ve bundan daha önceki işletim sistemlerinde bulunmayan Windows 10 Device Guard sistemi ilk denemelerden sonra çok hızlı bir şekilde birçok bankanın ATM cihazlarına kurulduğunu bilmekteyiz.

Windows Server için değişimden bahsedelim. Bu bölümde Semi-annual Channel ve Long Term Servicing Channel olmak üzere iki ana başlık bulunmaktadır.

Semi-annual Channel

Windows Server ailesi için bulunan dağıtım senaryosudur. Daha önce ki işletim sistemleri üzerinde yapılacak olan bir yenilik için Release 2 olarak bildiğimiz işletim sistemlerini veya özel durumlar için geliştirilen Service Pach’ lerini bu yeni dağıtım modelinde artık göremiyoruz. Windows Server ürünleri için ilkbahar ve sonbahar da olmak üzere senenin iki farklı diliminde güncelleştirme yayınlanacaktır. Bu dönemler içinde yayınlanan her bir yeni güncelleme on sekiz ay boyunca desteklenecek ve on sekiz ay sonrasında yayınlanacak olan Long-term Servicing Channel paketi içine dahil edilecektir.

Bu dağıtım modelinden yararlanacak olan müşteriler Toplu Lisans alımı gerçekleştiren ve yazılım güvencesine sahip olan müşteriler, Microsoft Azure ve diğer bulut barındırma hizmet sağlayıcıları üzerinden sanal bilgisayar alımı gerçekleştiren müşteriler ve MSDN programlara dahil olan müşteriler için geçerlidir.

Long Term Servicing Channel

Bu senaryo bildiğimiz bir senaryo. Her 2-3 yılda bir yayınlanan Windows Server’ ın sürümünün piyasaya sürüldüğü model. Bu hizmetten yararlanan kullanıcılar için çok fazla bir değişim bulunmamakta ve her 5 yıl için ana destek ve sonrası için 5 yıl uzatılmış destek ve isteğe bağlı olarak (ek ücret) 6 Yıl daha Premium Güvencesi elde edilen modeldir.

Bu senaryoyu tercih eden müşteriler Semi-annual Channel’ da olduğu gibi Yarı Yıllık güncelleştirmelerden etkilenmeyecektir.

Windows 10 için değişimden bahsedelim. Bu bölüm, Windows server tarafına göre biraz daha karmaşık durumda ve bu bölüm altında Windows Insider Preview Branch, Current Branch, Current Branch for Bussiness, Long Term Servicing Branch başlıkları bulunmaktadır.

Windows Insider Preview Branch

Microsoft MVP’ leri olarak bizler bu programlara kendi uzmanlık alanlarımız için dahil olmaktayız. Biz gönüllülerin haricinde yenilikleri önceden takip etmek isteyen son kullanıcılar, yönetmiş oldukları kurumlara yenilikleri haberdar etmek isteyen yöneticiler ve gelecek yeniliklere daha önceden hazır olmak isteyen uzmanların dahil olmuş olduğu bir programdır. Bu sürüm ile denemeler gerçekleştirilir, tespit edilen hatalar Microsoft’a bildirilir ve bu hataların giderilmesinde öncülük edilir. Bu sürüm, Windows işletim sistemi yayınlanmadan önce Kurumlar ve son kullanıcılar için hazır duruma getirilmiş olduğu Windows işletim sisteminin deneme sürümdür.

Bu sürüm sayesinde Windows işletim sistemi birçok kurum ve son kullanıcı için denenmiş ve hazır duruma getirilmiş olmaktadır. Windows Server için Technical Preview sürümleri bu sürümün benzeridir. Bu deneme sürümleri gelişi güzel yapılmamakta ve ciddi eforlar harcanmaktadır. Hatırlayanlar bilir, Windows Server 2008 piyasaya ilk çıktığı zaman, sistem odalarımıza giriş yapmış olduğu zaman üzerinde Service Pach 1 vardı. Ürün üzerinde iyileştirmeler o kadar fazla yapıldı ki gelişime öncülük eden gönüllüler için bu ürün SP1 yaması ile birlikte piyasaya sürülmüştü.

Eskiden söylemiş olduğumuz “bir servis paketi, ürünün kendisini kanıtlamasıdır” sözleri bu program sayesinde tarih olmuş ve bu program sayesinde ürünlerin çıkışı ile birlikte kullanmaya başlamışızdır.

Current Branch

Bu modele sahip olan Windows 10 kullanıcıları Microsoft tarafından yayınlanan bir güncelleştirmeyi ilk çıkmış olduğu anda kullanabilmektedirler.
Windows 10 1511 sürümüne sahip bilgisayarlar yeni gelen güncelleştirmeleri yüklemek istemedikleri zaman bunu erteleyebiliyorlardı. Windows 10 1607 sürümü ile bu erteleme süresi 180 gün ile sınırlandırıldı.

Bu model, kurumların ihtiyaç duymuş olduğu deneme ortamları için idealdir. Birçok kurum son kullanıcılarına yeni güncelleştirmeleri yayınlamadan önce deneme yapmak ve deneyim elde ettikten sonra kullanıcılarına bu yeni özellikleri sunmak ister. Bu modeli pilot ortamlarımız için ve kurumumuz içinde bulunan kritik seviyeye sahip olmayan kullanıcılarımız için kullanabilmekteyiz.
Microsoft tarafından yayınlanan bir güncelleştirme ilk olarak CB modeli için işaretlenmekte ve özel bir yapılandırma yapmadıysanız hızlı bir şekilde aktif duruma gelmektedir.

Son kullanıcıların haricinde, bu modele sahip olan kurumlar Windows 10 bilgisayarları üzerinde yeniliklerin derhal uygulanmasını istemediği zaman Windows Server Update Services’ı (WSUS), Microsoft System Center Configuration Manager veya Windows Update for Business’ı kullanmaları gerekmektedir.

Bu araçlar ile merkezi bir yönetim, dağıtım senaryosu oluşmakta ve CB modeline sahip Windows 10 işletim sistemleri için erteleyebilmekte ve uygulayabilmektedirler.

Current Branch for Bussiness

Kuruluşlar genelde, iş kullanıcılarına yeni işletim sistemlerini ve yeni işletim sistemlerinin sahip olduğu özellikleri dağıtmadan önce bir deneme ortamına sahip olmayı isterler. Windows 10 için, pilot ortamların kurulumu Current Branch sürümü ile yapılmaktadır. Çünkü yayınlanan bir yenilik ilk olarak bu sürüm için hazırdır. Yayınlanan bir yenilik yayınlanmış olduğu dönemden sonra yaklaşık 4 ay sonra Current Branch for Bussiness için hazır olmaktadır.

Long Term Servicing Branch

Sağlık sektöründe bulunan Tıbbi cihazlar, satış noktası sistemlerini yöneten aygıtlar, Medya sektöründe örnek vermiş olduğum bilgisayarlar, CNC sistemleri ve ATM’leri kontrol eden bilgisayarlar kritik bilgisayarlar oldukları için daha uzun bir servis seçeneğine ihtiyaç duymaktadırlar. Bu türdeki bilgisayarlar yeniliklerden çok sağlıklı ve güvenli çalışmaya ihtiyaç duymaktadır. Bu bilgisayarların, kullanıcı arabirimi mümkün olduğunca güncel ve istikrarlı bir şekilde tutulması daha önemlidir. Bu tür bilgisayarlar için yeniliklerden çok istikrar önemlidir.

Long Term Servicing Branch modeli, Windows 10 Enterprise LTSB aygıtlarının normal özellik güncellemelerini almasını engelleyen ve aygıt güvenliğinin güncel kalmasını sağlamak için yalnızca kritik güvenlik güncelleştirmelerini almak üzere dizayn edilmişlerdir.
Bu model bütün kurum için yaygınlaştırılması önerilmemekte, yukarıda bahsetmiş olduğum kritik iş yüküne sahip bilgisayarlar üzerine yüklenmesi önerilmektedir. Bunun nedeni basit, Microsoft, Windows Update aracılığıyla, Windows 10 Enterprise LTSB çalıştıran aygıtlarda hiçbir zaman özellik güncelleştirmeleri yayınlamayacaktır. Bu kurulumu yapmış olduğunuz bilgisayarlara yenilikleri yükleyemeyeceksiniz.

LTSB sadece Windows 10 Enterprise LTSB sürümünde kullanılabilir durumdadır ve bu sürüm maliyet açısından şirket bütçesine zarar verebilir.

Bu sürümde Microsoft Edge, Windows Mağaza istemcisi Cortana (ülkemizde kullanılmasa bile) sınırlı özellikler ile kullanılabilir durumdadır. Microsoft Mail, Takvim, OneNote, Hava Durumu, Haber, Spor, Para, Fotoğraf, Kamera, Müzik ve Saat gibi pek çok uygulama bu sürüm içinde bulunmamaktadır ve Windows Mağaza bu sürüm için kullanılmamaktadır. Windows Store üzerinden uygulama alamazsınız ve yükleyemezsiniz.

Windows Servislerinin dağıtımı için önerilen tablo yukarıda yer almıştır. Windows için yayınlanan yeni bir sürüm ve sürümlerin sahip olduğu yenilikler kurumsal mimari içinde bulunan kullanıcılara gelene kadar birçok kişi tarafından denenmekte ve deneme sürüşleri başarılı bir şekilde tamamlandıktan sonra kurumsal mimari içinde bulunan kullanıcılarımızın kullanımı için hazır duruma gelmektedir.

Windows as a Service

Windows 10 ile birlikte çalışma şeklimizin değiştiğini anlatmaya çalıştım. Bu çalışma şeklimize artık Windows as a Service denilmekte ve artık Windows işletim sistemleri bir servis olarak düşünülmektedir. Bu yeni hizmet türü ile birlikte Windows işletim sistemini kurmak, organizasyonumuz içine dağıtmak, bakımını yapmak, güncelleştirmek, yenilikleri denemek gibi iş yüklerimizin her birisine Windows as a service demekteyiz. Bu yeni hizmet türü ile Microsoft’un ana amacı Windows kullanan biz son kullanıcılar ve Bilgi Teknolojileri yöneticileri için Windows teknolojisinin gelişimine katkı sağlamayı en üst düzeye çıkartmaktır.

Windows İşletim Sistemi Dağıtımı
Windows 10 işletim sistemini kurumumuz içinde yaygınlaştırmak daha önceki Windows işletim sistemlerine göre daha kolaydır. Windows 10 ile birlikte daha önceki işletim sistemlerinden yükseltme yapmak da daha kolaydır. Yeni Windows işletim sistemi daha önceki işletim sistemleri üzerinde bulunan uygulamaları, ayarları ve sahip olduğumuz verileri korumak üzere dizayn edilmiştir. Windows 10 işletim sisteminin X sürümünden Y sürümüne geçiş yapmakta aynı şekilde kolay olmakta ve birçok araç ile bu desteklenmektedir.

Diğer taraftan, önceki işletim sistemlerinden Windows 10 işletim sistemine geçiş yaparken bizleri bekleyen yazılım ve donanım uyumsuzluğu için Microsoft en az seviyede uyumsuzluğun olacağını söylemektedir ve Windows 7 ve sonrası çalışan bütün işletim sistemlerinin en az uyumsuzluk ile geçişin tamamlanacağını belirtmektedir.

Kurumların en büyük endişelerinden bir tanesi yeni işletim sistemi ile birlikte yapılması zorunlu olan donanım yatırımlarıdır. Windows 10 işletim sistemine kadar durum bu şekildeydi. Windows 10 ile birlikte yeni işletim sistemi iyileştirildi ve en az kaynak tüketmek üzere hazır duruma getirildi ve Windows 7 işletim sistemini çalıştıran bir bilgisayar kaynağının çok daha iyi bir şekilde Windows 10 çalıştırabileceğini ve daha sağlıklı, daha hızlı hizmet edeceğini belirtmektedir.

Windows as a Service teknolojisi Servicing Tool’ lar ile desteklenmektedir. Ücretli ve ücretsiz olmak üzere küçük/büyük birçok kurum için bu hizmet araçları hazır beklemektedir.

Biz bilgi teknolojileri uzmanlarının uzun zamandan beri kullanmış olduğu Microsoft Windows Server’ in ücretsiz aracı olan Wsus Server daha büyük kurumlar için tasarlanmış olan System Center Configuration Manager yazılımı ile Windows Server sürüm yükseltmeleri ve sürümler arası geçişler daha kolay bir durum aldı. Bir sonraki makalemiz içinde bu teknik çalışmaları derinlemesine inceleyeceğiz.